Ο Ιωάννης ο
Βαπτιστής, επικαλούμενος και Ιωάννης ο Πρόδρομος είναι άγιος και προφήτης του
Χριστιανισμού. Ήταν σύγχρονος του Ιησού Χριστού και θεωρείται ότι με την
διδασκαλία του προετοίμασε τον κόσμο να υποδεχτεί τον Μεσσία Ιησού, εξ ου και ο
χαρακτηρισμός "Πρόδρομος". Η διδασκαλία του υπήρξε καυστική ιδιαίτερα
προς τις ανηθικότητες της εξουσίας, γεγονός που εξανάγκασε τελικά τον τότε
τετράρχη της Γαλιλαίας Ηρώδη τον Αντύπα αρχικά να τον φυλακίσει και στη
συνέχεια να τον θανατώσει με αποκεφαλισμό.
Ως βιβλικό πρόσωπο θεωρείται ότι βρίσκεται στο μεταίχμιο
μεταξύ της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης. Στην Παλαιά θεωρείται ως
"Προφήτης" ενώ στην Καινή ως "Πρόδρομος". Ο ερχομός
του προφητεύτηκε από τους προφήτες Ησαΐα και Μαλαχία (Ησαΐας
40,3. Μαλαχίας 3,1. Ματθαίος 3,3 και 11,13-14). Ο Ιωάννης αναφέρεται και
από τους τέσσερις Ευαγγελιστές. Το όνομα Ιωάννης είναι εβραϊκό και σημαίνει τη
"χάρη και την εύνοια του Θεού".
Βίος
Σύμφωνα με τον Ευαγγελιστή Λουκά ο Ιωάννης ήταν γιος του
ιερέα Ζαχαρία και της Ελισάβετ που ήταν συγγενής της Θεοτόκου. Οι γονείς
του ανήκαν σε ιερατικές οικογένειες. Ο πατέρας του ήταν από την ιερατική τάξη
του Αβιά, ενώ η μητέρα του ήταν απόγονος του Ααρών (Λουκάς
1,5).Αν και η Ελισάβετ φερόταν στείρα ο αρχάγγελος Γαβριήλ διαμήνυσε στον
Ζαχαρία ότι τελικά η γυναίκα του θα γεννήσει αγόρι και να του δώσει το όνομα
Ιωάννης. Στην αρχή ο Ζαχαρίας δεν πίστεψε τα λόγια του Γαβριήλ και ως τιμωρία
για την απιστία του έχασε την ομιλία του, όπου και παρέμεινε άλαλος έως την
ημέρα που θα βαπτιζόταν το παιδί που θα έφερνε στον κόσμο η Ελισάβετ. Έτσι και
έγινε. Οκτώ ημέρες μετά την γέννηση του μωρού, όταν ζητήθηκε από τον ίδιο να
φανερώσει το όνομα του παιδιού, εκείνος έγραψε σε μια πινακίδα το όνομα
"Ιωάννης" και αμέσως επανήλθε η ομιλία του (Λουκάς 1,5-25 και
1,57-80).
Πατρίδα του Ιωάννη κατά μία παράδοση φέρεται η Χεβρών, κατ΄
άλλη όμως γνώμη φέρεται η πόλη Ιούττα. Μέχρι τα 30 του χρόνια έζησε ζωή
ασκητική στην έρημο, η οποία ήταν αφιερωμένη στην προσευχή και την πνευματική
ολοκλήρωση. Περί της νεανικής ζωής του Ιωάννη και του ιδιωτικού του βίου
καμία πληροφορία δεν υπάρχει εκτός της πολύ λιτής αναφοράς του ίδιου του
Ευαγγελιστή ότι: "το παιδίον ηύξανε και εκραταιούτο πνεύματι και ήν
εν ταις ερήμοις έως ημέρας αναδείξεως αυτού προς τον Ισραήλ"(Λουκάς 1,80).
Με τη λέξη "ερήμοις" χαρακτηρίζονται τα διάφορα μέρη της ίδιας της
ερήμου της Ιουδαίας οι οποίες έφεραν διάφορες επιμέρους ονομασίες. Στις ερήμους
αυτές φαίνεται να κατέφυγε ο Ιωάννης, για προπαρασκευή του έργου του όπως
παλαιότερα είχαν ομοίως καταφύγει ο Μωϋσής και ο προφήτης Ηλίας.
Σύμφωνα με αναφορά του Ευαγγελιστή Λουκά ο Ιωάννης
εμφανίζεται πλέον σε ηλικία 30 ετών, κατά θεία εντολή, στην έρημο της Ιουδαίας,
στον Ιορδάνη ποταμό. Εκεί κήρυσσε στα πλήθη και βάπτιζε όσους προσέρχονταν προς
αυτόν (κατά Ματθαίον). Η διδασκαλία του, που συνοψίζεται στη γνωστή φράση "Μετανοείτε,
ήγγικεν γαρ η βασιλεία των ουρανών", ήταν ουσιαστικά η προετοιμασία της
έλευσης του Ιησού Χριστού.
Παράλληλα με τα κηρύγματά του ήταν και η εμφάνισή του καθώς
ο ασκητικός βίος και διατροφή του. Φορούσε μάλλινο ένδυμα από τρίχες καμήλας
και και στη μέση του φορούσε δερμάτινη ζώνη. Η διατροφή του ήταν άγριο
μέλι και ακρίδες (Ματθαίος 3,1-5). Φαίνεται πως δεν παρέμενε συνέχεια στο
ίδιο μέρος αλλά περιέρχονταν σε όλη την περιοχή του Ιορδάνη κηρύσσοντας
βάπτισμα μετανοίας (Ματθαίος 3,1. Μάρκος 1,4. Λουκάς 3,3). Βάπτιζε
τους μαθητές του και γενικά όσους δέχονταν το κήρυγμα της μετανοίας. Επίσης κήρυττε
πως θα εμφανιζόταν κάποιος που θα λύτρωνε το λαό Ισραήλ. Παρόλο που ο Ιωάννης
δεν έκανε κανένα θαύμα, εν τούτοις πολλοί πίστεψαν στα λόγια του (Ιωάννης
10,41).
Τόσο η εμφάνιση όσο και ο ασκητικός βίος του Ιωάννη
παράλληλα με τα κηρύγματα και τις βαπτίσεις μετάνοιας που προέβαινε ήταν
επόμενο να προκαλέσει πλήθος ακροατών αλλά και πολλών θαυμαστών του απ΄ όλη τη
Παλαιστίνη που έσπευδαν να τον ακούσουν, μεταξύ των οποίων και στρατιώτες και
Σαδδουκαίοι και Φαρισαίοι τους οποίους όλους στη συνέχεια βάπτιζε στον Ιορδάνη
ποταμό. Έτσι δεν άργησε αυτή η δράση του να προκαλέσει και τη προσοχή του
Μεγάλου Συνεδρίου των Εβραίων που έστειλε αντιπροσωπεία για να ελέγξει τι
συνέβαινε και να μάθει περί αυτού, από την οποία και έλαβε ως απάντηση σχετική
προφητική ρήση του Προφήτη Ησαΐα "φωνή βοώντος εν τη ερήμω, ευθύνατε
την οδόν Κυρίου" (κατά Ιωάννη)
Στον Ιορδάνη ποταμό πήγε και ο Ιησούς Χριστός και του ζήτησε
να βαπτιστεί. Ο Άγιος Ιωάννης κατάλαβε αμέσως ποιον έχει μπροστά του και του
είπε πως δεν είναι άξιος ούτε τα λουριά από τα παπούτσια Του να λύσει. Ο Ιησούς
τότε του είπε πως έτσι πρέπει να γίνει κι ο Ιωάννης τον βάφτισε στα νερά του
Ιορδάνη ποταμού (Ματθαίος 3,13-15. Ιωάννης 1,29-34). Κατόπιν βάπτισε
τον Ιησού στον Ιορδάνη ποταμό, βλέποντας το Πνεύμα του Θεού να
κατεβαίνει και να έρχεται πάνω Του, και μια φωνή να ακούγεται από τα ουράνια
που έλεγε "Αυτός είναι ο Υιός, Αυτός είναι ο εκλεκτός Μου" (Ματθαίος
3,16-17. Μάρκος 1,9-11. Λουκάς 3,21-22).
Μετά από αυτό ο Άγιος δείχνοντας τον Ιησού, λέει ότι Αυτός
είναι ο "αμνός του Θεού" που κουβαλάει στους ώμους του τις αμαρτίες
όλου του κόσμου. "Ιδέ ο αμνός του Θεού, ο αίρων την αμαρτίαν του
κόσμου". Δύο από τους μαθητές του, μεταξύ των οποίων ήταν και ο Ανδρέας
και ο Ιωάννης, αργότερα έγιναν μαθητές του Ιησού (Ιωάννης 1,35-41). Η διακονία
του συνεχίστηκε με το βάπτισμα που έκανε στον ποταμό Αινών, κοντά στο
Σαλείμ (Ιωάννης 3,23), ελέγχοντας καθέναν που καταπατούσε το νόμο του Θεού. Οι μαθητές του νήστευαν και έκαναν προσευχές (Ματθαίος 9,14. Λουκάς 5,33).
Τα τίμια λόγια
του Προδρόμου ενοχλούσαν τις διεφθαρμένες συνειδήσεις των Φαρισαίων και καυτηρίαζε
την αλαζονική έπαρση και την ψυχική σκληρότητα. Ακόμη τα λόγια του
ενοχλούσαν και τον τετράρχη της Γαλιλαίας και Περαίας Ηρώδη Αντύπα, όταν τον
έλεγξε για την παράνομη συμβίωσή του με την σύζυγο του ζώντος αδελφού του Ηρώδη
Φιλίππου, την Ηρωδιάδα (Μάρκος 6,18. Λουκάς 3,19). Ο Ηρώδης παρόλο
που τον εκτιμούσε και τον θεωρούσε δίκαιο και άγιο άνθρωπο (Μάρκος 6,20),
αναγκάστηκε να τον φυλακίσει (Ματθαίος 14,3. Μάρκος 6,17). Σε κάποια
γιορτή των γενεθλίων του, ο Ηρώδης ζήτησε από την κόρη του Σαλώμη να του
χορέψει και της υποσχέθηκε με όρκο να της δώσει ότι του ζητήσει. Η Ηρωδιάδα, η
μητέρα της, που μισούσε τον Ιωάννη, βρήκε τότε την ευκαιρία που αναζητούσε όπου
προέτρεψε τότε την κόρη της να ζητήσει το κεφάλι του προφήτου Ιωάννη μέσα σ’
ένα πινάκιο (πιάτο) (Ματθαίος 14,3-11. Μάρκος 6,17-29). Έτσι ακολούθησε ο
αποκεφαλισμός.
Ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος βρήκε μαρτυρικό θάνατο και
παρέδωσε τη ψυχή του στον Κύριο. Το σώμα του ενταφιάστηκε από τους μαθητές του (Ματθαίος
14,12. Μάρκος 6,29), ενώ πήγαν να αναγγείλουν το θλιβερό γεγονός στον Ιησού (Ματθαίος
14,12). Η κεφαλή του μετά από εντολή της Ηρωδιάδας, ενταφιάστηκε κοντά
στο ανάκτορο του Ηρώδη στη Μαχαιρούντα, όπου βρέθηκε από δύο μοναχούς που είδαν
τον Άγιο στο όνειρό τους. Η κεφαλή του Αγίου Ιωάννη χάθηκε άλλες δύο φορές και
όταν βρέθηκε μεταφέρθηκε οριστικά στην Κωνσταντινούπολη.
Ο Ιωάννης ο Πρόδρομος συγκαταλέχθηκε στην χορεία των
μεγάλων Αγίων της Εκκλησίας μας και η εκκλησία μας τιμάει τη μνήμη
του στις 7 Ιανουαρίου. Αξίζει να σημειωθεί πως στις δεήσεις και στις προσευχές,
η εκκλησία αναφέρει πάντα το όνομα του Αγίου μετά την Παναγία και
βρίσκεται πάνω από κάθε άλλο Άγιο της Εκκλησίας μας, σύμφωνα με το λόγο του
Κυρίου "Αλήθεια σας λέω δεν έχει εγερθεί μεταξύ των γεννημένων από
γυναίκες μεγαλύτερος από τον Ιωάννη το Βαπτιστή" (Ματθ. 11,11).
Αναγνωρίζεται ως ό μεγαλύτερος των Προφητών όπως αναφέρεται στο Απολυτίκιο του.
Ονομάστηκε Βαπτιστής του λαού και του Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό. Υπήρξε
Μάρτυρας γιατί αποκεφαλίστηκε επισφραγίζοντας το έργο του με το αίμα του. Υπήρξε
μέγας ασκητής τής ερήμου, τρεφόμενος με ακρίδες και μέλι άγριο, σαν να ήταν
πουλί. Γι’ αυτό σε πολλές εικόνες τής βυζαντινής αγιογραφίας ο Άγιος
εικονίζεται με δυο φτερά φυτρωμένα στους ώμους του και την επιγραφή "το
πτηνόν της ερήμου". Εικονίζεται στα εικονοστάσια των Ναών (τέμπλο) κατά
κανόνα αριστερά του Κυρίου. Η Εκκλησία βγάζει ειδική μερίδα στην Αγία Πρόθεση
στο όνομα του. Κάθε Τρίτη είναι υμνολογικά αφιερωμένη στη μνήμη του.
