Σεραφείμ Μυλωνάς
Φιλόλογος
Έφεδρος αξιωματικός
Η
Ελληνική Επανάσταση υπήρξε σταθμός στην ιστορία του νεότερου Ελληνισμού, αφού
οδήγησε στη δημιουργία ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, ενέπνευσε στις
επόμενες γενεές των Ελλήνων διαδοχικές απελευθερωτικές εξεγέρσεις και τους
εμψύχωσε σε καιρούς δοκιμασίας. Υπήρξε
όμως και κορυφαίο γεγονός για τη σύγχρονη ιστορία της Ευρώπης, αφού έφερε
αλλαγές, ο αντίκτυπος των οποίων φτάνει ως τις μέρες μας. Τόση ήταν η δυναμική
της, ώστε παρέσυρε τις κυβερνήσεις των Μεγάλων Δυνάμεων να ενδιαφερθούν για την
τύχη της μικρής Ελλάδας, να συνεργαστούν και να υπογράψουν πρωτόκολλα και συνθήκες
για την αίσια έκβαση του αγώνα των Ελλήνων, σε αντίθεση με τη μέχρι τότε πολιτική
τους.
Ο
ξεσηκωμός των Ελλήνων άρχισε λίγο μετά την ήττα του Ναπολέοντα, όταν η Ευρώπη,
θορυβημένη από πρόσφατα επαναστατικά κινήματα, ήταν αντίθετη σε κάθε είδους
εξέγερση. Όμως, οι επαναστατημένοι Έλληνες κατόρθωσαν να πείσουν τις ευρωπαϊκές
δυνάμεις της εποχής ότι ο αγώνας τους δεν είχε σχέση με ανατρεπτικά επαναστατικά
κινήματα που απειλούσαν τα απολυταρχικά καθεστώτα των ισχυρών χωρών της Ευρώπης,
αλλά ήταν ένα επαναστατικό κίνημα που αποσκοπούσε στην απελευθέρωση ενός έθνους.
Ελλάδα δεν υπήρχε, οι Έλληνες όμως δε
δέχτηκαν ποτέ ότι θα είναι ένα υπόδουλο έθνος χωρίς πατρίδα και περίμεναν την
κατάλληλη στιγμή για να απελευθερωθούν.
Στην οργάνωση και προετοιμασία του ξεσηκωμού των
Ελλήνων πρωτοστάτησε η Φιλική Εταιρεία, μυστική οργάνωση που ιδρύθηκε το
1814 στην Οδησσό της Ρωσίας από τρεις άσημους Έλληνες εμπόρους, οι οποίοι
προσπάθησαν να κινητοποιήσουν τον απανταχού Ελληνισμό για τον επικείμενο αγώνα.
Και όταν, την άνοιξη του 1821, έφθασε το πλήρωμα του χρόνου, ένας αγράμματος,
φτωχός και κατατρεγμένος λαός τόλμησε να υψώσει το ανάστημά του ενάντια σε μια
μεγάλη αυτοκρατορία. Γράφει χαρακτηριστικά ο Θ. Κολοκοτρώνης, ο ηγέτης και η ψυχή
της Επανάστασης, για το παράτολμο εγχείρημα των Ελλήνων: «Ο κόσμος μάς έλεγε
τρελούς. Ημείς, αν δεν είμεθα τρελοί, δεν εκάναμε την επανάσταση, διατί ηθέλαμε
συλλογισθεί πρώτον διά πολεμοφόδια, καβαλλαρία μας, πυροβολικό μας, πυριτοθήκες
μας, τα μαγαζιά μας, ηθέλαμε λογαριάσει τη δύναμη την εδική μας, την τούρκικη
δύναμη. Τώρα όπου ενικήσαμε, όπου ετελειώσαμε με καλό τον πόλεμό μας,
μακαριζόμεθα, επαινόμεθα. Αν δεν ευτυχούσαμε, ηθέλαμε τρώγει κατάρες,
αναθέματα».
Τα επόμενα δύο χρόνια οι Έλληνες,
εκμεταλλευόμενοι την αδυναμία των Οθωμανών να επικεντρωθούν στην επανάσταση λόγω
των πολλαπλών ανοιχτών μετώπων που είχαν, νίκησαν τις στρατιές που έστειλε
εναντίον τους ο σουλτάνος Μαχμούτ Β΄, γράφοντας σελίδες δόξας και ηρωισμού. Όμως καμία επανάσταση δεν έχει αίσιο τέλος
όταν οι αγωνιζόμενοι έχουν να αντιμετωπίσουν οργανωμένο στρατό και υπέρτερες
δυνάμεις. Το μόνο που μπορεί να επιτύχει είναι να παραμείνει ζωντανή. Αυτό
πέτυχαν οι αγωνιστές του 1821. Μετά από μάχες, καταστροφές, δύο εμφυλίους
πολέμους που αμαύρωσαν τον Αγώνα, αλλά και πολλές θυσίες, κατάφεραν να
συντηρήσουν την επανάστασή τους επτά χρόνια, μέχρι που η αλαζονεία του
κατακτητή και τα αλληλοσυγκρουόμενα ευρωπαϊκά συμφέροντα ανάγκασαν τις Μεγάλες Δυνάμεις
να πάρουν θέση.
Ωστόσο, το τέλος
της Επανάστασης δε σήμανε και το τέλος των προβλημάτων. Η παρέμβαση των Μεγάλων
Δυνάμεων λειτούργησε υπέρ των Ελλήνων, όμως ακόμα παρέμενε αδιευκρίνιστη η ακριβής υπόσταση του νέου
κράτους, δηλαδή αν θα είναι αυτόνομο ή ανεξάρτητο και ποια εδάφη θα
περιλαμβάνει. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία απέρριπτε τη δημιουργία ελληνικού κράτους,
κι αυτό προκάλεσε τη ναυμαχία του Ναυαρίνου (Οκτώβριος 1827) και τη συντριβή
του τουρκικού στόλου από τις ενωμένες δυνάμεις της Αγγλίας, της Γαλλίας και της
Ρωσίας. Οι διαβουλεύσεις συνεχίστηκαν, μέχρι που οι τρεις Μεγάλες Δυνάμεις και
η Οθωμανική Αυτοκρατορία υπέγραψαν το Πρωτόκολλο της Ανεξαρτησίας (Φεβρουάριος
1830), την πρώτη διπλωματική πράξη που αναγνώριζε την ύπαρξη ανεξάρτητου
ελληνικού κράτους.
Και
τότε ξεκίνησε ένας άλλος, μεγαλύτερος αγώνας για τους Έλληνες, ο αγώνας να οργανώσουν την ελεύθερη πια πατρίδα τους
συλλογικά και να παραμερίσουν τα προσωπικά τους πάθη. Γράφει χαρακτηριστικά ο στρατηγός
Μακρυγιάννης στα Απομνημονεύματά του: «Το λοιπόν δουλέψαμεν όλοι
μαζί, να την φυλάμε κι όλοι μαζί και να μην λέγει ούτε ο δυνατός ‟εγώ”, ούτε ο αδύνατος.
Ξέρετε πότε να λέγει ο καθείς ‟εγώ”; Όταν αγωνιστεί μόνος του και φκιάσει ή χαλάσει,
να λέγει εγώ, όταν όμως αγωνίζονται πολλοί και φκιάνουν, τότε να λένε ‟εμείς”. Είμαστε
εις το ‟εμείς” και όχι εις το ‟εγώ”. Και εις το εξής να μάθομεν γνώση, αν θέλομεν
να φκιάσομεν χωριόν, να ζήσομεν όλοι μαζί.»
Θυσία σ’ αυτόν τον αγώνα έγινε και ο Κυβερνήτης Ι. Καποδίστριας, ο
οποίος κλήθηκε από τους συμπατριώτες του να βάλει τάξη στο απέραντο χάος της
μετεπαναστατικής Ελλάδας. Ο θάνατός του από ελληνικά χέρια (Σεπτέμβριος 1831), αποτέλεσμα
προσωπικών παθών και τοπικιστικών συμφερόντων, συγκλόνισε τους Έλληνες και οδήγησε
στον ερχομό ενός ξένου βασιλιά και στην επιβολή της μισητής για τους αγωνιστές
ξενοκρατίας, που ταλάνισε τον τόπο για πολλές δεκαετίες.
Εφέτος συμπληρώνονται 200 χρόνια από τη στιγμή που οι Έλληνες αποφάσισαν να διεκδικήσουν την ελευθερία τους. Κι αν η απόκτηση της λευτεριάς ήθελε αγώνες και θυσίες, η διατήρησή της σίγουρα χρειάζεται λογική και σύνεση. Γι’ αυτό, η επέτειος των δύο αιώνων από την Ελληνική Επανάσταση αποτελεί ιδανική ευκαιρία για αυτογνωσία σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Η πατρίδα, με το βλέμμα στο μέλλον, πρέπει να θυμάται για μια ακόμη φορά τα λόγια του Μακρυγιάννη: «… Πατρίς, να μακαρίζεις γενικώς όλους τους Έλληνες, ότι θυσιάστηκαν για σένα, να σ’ αναστήσουνε, να ξαναειπωθείς άλλη μία φορά ελεύθερη πατρίδα, που ήσουνα χαμένη και σβησμένη από τον κατάλογο των εθνών». Με σεβασμό, λοιπόν στο παρελθόν, οι Έλληνες πρέπει να σχεδιάσουμε το μέλλον μας σε έναν κόσμο διαφορετικό, με τη σκέψη ότι δεν προδώσαμε το έργο των προγόνων, αλλά συνεχίζουμε σε άλλο επίπεδο τον αγώνα τους ως αντάξιοι συνεχιστές τους. Για τους αγωνιστές του 1821 το κύριο μέλημα ήταν η εθνική απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό, η εθνική ανεξαρτησία και η ελευθερία. Εμείς, σήμερα, ως ιστορικό έθνος, θα πρέπει να διδαχθούμε από τα κατορθώματα αλλά και τα λάθη των προγόνων μας και να συμβάλουμε ενωμένοι στην αντιμετώπιση των εσωτερικών και των διεθνών προκλήσεων που αντιμετωπίζει η χώρας μας, ώστε να βαδίσουμε με αισιοδοξία και αποφασιστικότητα στους δρόμους της νέας εποχής.
Ενδεικτική βιβλιογραφία
1. Θεοδωρόπουλος Τ., Τα πρώτα διακόσια χρόνια είναι δύσκολα,
εκδόσεις Μεταίχμιο, 2020
2. Κακούρη Α., Η αρχή που δεν ολοκληρώθηκε, εκδόσεις Πατάκης,
2019.
3. Κολοκοτρώνη Θ., Απομνημονεύματα, εκδόσεις Βεργίνα, 1990.
4. Κρεμμυδάς Β., Η Eλληνική Eπανάσταση του 1821, εκδόσεις Gutenberg,
2016.
5. Μιχαηλίδης Ι., Βερέμης Θ., Κολιόπουλος Γ., 1821 Η
δημιουργία ενός έθνους- κράτους, εκδόσεις Μεταίχμιο, 2018.
6. Στρατηγού Μακρυγιάννη, Απομνημονεύματα, εκδόσεις Εστία, 2011.
7. Χολέβας Κ., Το 1821 σήμερα, εκδόσεις Αρχονταρίκι, 2020.